Nhật Bản không chỉ nổi tiếng bởi những bộ đồ truyền thống như Kimono hay Yukata, cũng không chỉ nổi tiếng bởi văn hóa trà đạo đặc sắc, mà còn bởi những con búp bê được chế tác xinh xắn và đầy ý nghĩa, cũng như có nguồn gốc từ lâu đời và đã trở thành một nét đẹp truyền thống của Nhật Bản.
Hôm nay, Daruma xin giới thiệu 7 loại búp bê Nhật Bản và 4 chất liệu phổ biến hay được sử dụng để làm búp bê. Để biết thêm chi tiết, các bạn mau lướt xuống bên dưới nào!
>>Xem thêm: Trà đạo Nhật Bản
Mục lục
Búp bê Nhật Bản – một loại đồ vật sinh ra từ ước nguyện của con người
Búp bê vốn là một loại đồ vật mô hỏng hình dáng con người, nhưng nhìn rộng ra thì nó còn ám chỉ một con vật hoặc sinh vật tưởng tượng. Búp bê được làm từ nhiều vật liệu khác nhau như gỗ, giấy, vải, cao su và đất sét,…
Lịch sử búp bê Nhật Bản bắt nguồn từ thời Jomon, người ta nói ban đầu chúng được tạo ra để làm vật thờ cúng. Vì chúng được cho là có sức mạnh thiêng liêng để loại bỏ các tà vật. Nhưng rồi, theo thời gian chúng đã trở nên phổ biến như các món đồ chơi dành cho trẻ em.
Trong số các loại đồ chơi, đồ chơi địa phương là một trong những vật phẩm hết sức đặc sắc vì nó có lịch sử ra đời khác nhau, câu chuyện khác nhau, chất liệu cũng như hình dáng khác nhau tùy thuộc vào đặc trưng của địa phương nơi nó được làm ra.
Việc làm đồ chơi địa phương đã được sinh ra như một nghề tay trái của các thợ thủ công và các nông dân khi trái vụ ở đó. Chúng chủ yếu được làm từ đất sét, gỗ và giấy. Người ta cho rằng chúng có nguồn gốc từ những bức tượng nhỏ bằng đất sét hoặc gỗ,..mà người dân dùng để bày tỏ mong muốn cũng như là ước muốn cho con cái luôn khỏe mạnh, gia đình giàu sang và vụ mùa bội thu.
5 vật liệu phổ biến để chế tác những con búp bê Nhật Bản
1. Đất sét
Sự kính sợ dành cho sức mạnh của đất vẫn luôn tồn tại trong tín ngưỡng dân gian Nhật Bản. Vì vậy, người ta tin rằng những loại “búp bê đất” được làm từ đất sét có thể chống được cái ác, sâu bệnh và bệnh tật tại những nơi mà chúng được làm ra. Búp bê Fushimi của tỉnh Kyoto và búp bê Hakata của tỉnh Fukuoka bắt đầu từ thời Edo chính là một trong những “búp bê đất” như vậy. Đặc biệt, búp bê Fushimi được cho là nguồn gốc của nghề làm búp bê đất sét mà đã lan rộng khắp cả nước cho đến ngày nay.
2. Giấy
Búp bê được làm bẳng giấy được đánh giá là nhẹ và rất phù hợp để làm quà lưu niệm. Bên trong rỗng và rất dễ mang theo. Có những loại búp bê được người làm đặt thêm một ít trọng lượng ở đáy và làm theo hình thức như lật đật, ví dụ như búp bê Daruma và búp bê Okiagari Koboshi. Cũng có loại búp bê có thể lắc lắc cổ như Akabeko và Inuhariko.
3. Gỗ
Đây là loại búp bê đòi hỏi sự tinh xảo, vì hình dáng, trang phục hay những chi tiết của chúng đều sẽ được chạm khắc trên gỗ. Nhật Bản có búp bê Kokeshi ở vùng Tohoku được làm bằng gỗ chạm khắc, búp bê Kimekomi ở Tokyo và Kyoto với trang phục được chạm khắc khéo léo lên gỗ, và Kibori kuma nổi tiếng là món quà lưu niệm có thể mang về nếu các bạn đến thăm thú Hokkaido, Nara và Hida,…Có rất nhiều loại búp bê được làm từ gỗ được sản xuất trên khắp đất nước và mang đặc trưng của từng vùng.
4. Rơm – chất liệu có mối liên hệ sâu sắc với nông nghiệp
Những con búp bê làm bằng rơm với hình dáng con bò và ngựa được làm khắp nơi trên cả nước với mong muốn cầu cho một mùa màng bội thu. Từ chất liệu làm búp bê đến hình dáng búp bê đều cho thấy mối liên quan mật thiết đến công việc trồng lúa của những người nông dân.
5. Hoa
“Búp bê hoa cúc” là một loại búp bê có kích thước như người thật. Khuôn mặt và tay chân được làm bằng gỗ,tuy nhiên, cơ thể và trang phục lại làm bằng hoa cúc. Vốn chúng được tạo ra để làm cảnh vào thời Edo sau lại được biết đến như đặc sản mùa thu ở nhiều vùng khác. Đây là loại búp bê mà cần sự có mặt của nhiều thợ thủ công cũng như nghệ nhân múa rối.
7 loại búp bê truyền thống của Nhật Bản
1. Búp bê Daruma
Daruma được biết đến là một loại bùa may mắn được làm từ giấy bồi và chiếm sản lượng sản xuất cao nhất tại Nhật Bản là thành phố takasaki, tỉnh Gunma.
>>>Xem thêm: Búp bê Daruma
2. Maneki Neko
Thành phố Seto, tỉnh Aichi là khu vực sản xuất chính của Maneki Neko. Vào thời Minh Trị, Seto đã sản xuất nhiều bức tượng động vật cỡ nhỏ bao gồm cả Maneki Neko. Đây cũng được coi là một loại bùa may mắn bắt nguồn từ văn hóa của người dân thị trấn Edo. Nó có tạo hình là một chú mèo với khuôn mặt tươi cười ngồi trên hai chân sau của mình, tay phải giữ tiền và tay trái để mời mọi người và mang lại may mắn cho chủ nhân.
Ngày nay, không chỉ riêng Nhật Bản mà ở Việt Nam, tại các nhà hàng, quán ăn đều có trưng Maneki Neko trước cửa với mong muốn nó sẽ giúp “mời khách” và từ đó việc làm ăn của quán sẽ trở nên tốt hơn.
>>Xem thêm: Búp bê cầu nắng
3. Búp bê Kokeshi
Như đã giới thiệu trên, búp bê Kokeshi là một trong những loại búp bê được làm từ gỗ. Nó có thân hình trụ và đầu hình cầu. Người ta nói rằng nó bắt đầu được làm ở vùng Tohoku vào cuối thời kỳ Edo. Ngày nay, búp bê Kokeshi truyền thống sẽ đặt truyền thống làm trọng, và bú bê Kokeshi sáng tạo đề cao những ý tưởng táo bạo và không bó buộc trong phạm vi nào.
4. Akabeko
Akabeko được làm ở vùng Aizu, tỉnh Fukushima. “Bekoto” là một phương ngữ của vùng này, có nghĩa là con bò. Ghép với “Aka (màu đỏ)” thì có thể hiểu nó là một con bò có màu đỏ tươi và một cái cổ lúc lắc làm điểm nhấn. Màu đỏ có cùng màu với lá bùa hộ mệnh. Vì thế, người ta nói rằng trẻ em có Akabeko có thể thoát khỏi tai họa.
5. Kibori Kuma (gấu khắc gỗ)
Làm Kibori Kuma được xem là một nghề thủ công dân gian của Kaido và rất nổi tiếng tại Nhật Bản. Nguồn gốc của nó vốn từ Bern, Thụy Sĩ. Vào thời Minh Trị, người ta biết tới Bern như một thành phố chuyên làm gấu khắc gỗ và từ đó ở Hokkaido đã bắt đầu làm mô hình Kibori Kuma cho đến tận bây giờ.
6. Búp bê Hina
Búp bê Hina được biết đến nhiều vì được trang trí tại Hina matsuri – lễ hội búp bê Nhật Bản. Hina matsuri là một lễ hội để cầu mong cho các bé gái có thể phát triển khỏe mạnh và người ta tin rằng búp bê Hina sẽ thay bé gái gánh những điều không tốt.
>>>Xem thêm: Tìm hiểu về Hina matsuri
7. Búp bê Nara – Nghệ thuật khắc một con dao
Đây là nghệ thuật khắc búp bê chỉ bằng một con dao duy nhất. Và búp bê Nara chính là ví dụ cho nghệ thuật này. Các khu vực sản xuất chính là vùng Hida, tỉnh Nara và Gifu nhưng nguồn gốc vẫn là từ Nara. Người ta nói rằng vào thời Heian, con búp bê trong nghi lễ Thần Đạo tại đền Kasuga Taisha được khắc chỉ bằng một con dao. Và con búp bê đó chính là búp bê Nara.
….
Bài viết đến đây là kết thúc, Daruma hi vọng thông tin trên hữu ích đối với các bạn
